Het ontwerpers-abc: C is Context

Popcentrum Jacobiberg

En context is king
In een wetenschappelijk verantwoorde studie van het ontwerpersalfabet zou de C wellicht worden toegekend aan Creativiteit, Communicatie of Concept, maar in dit blog valt de keuze op Context.
Context is allesbepalend voor het begrijpen van visuele taal. Van elke taal whatsoever, trouwens. Door de context te veranderen, verander je de betekenis van een (visuele) mededeling. Om dat te begrijpen richten we de aandacht op een onopvallend creatief communicatief concept.

I believe I can fly

Popcultuur, voor zover die verbonden is met popmuziek, heeft altijd onderdak geboden aan tegendraadsheid en culturele rebellie. Volkomen logisch dat popcentra in de bewegwijzering naar hun hangouts het tekensysteem van de ruisarme communicatie weten te confisqueren, van nieuwe betekenissen voorzien en opnieuw laten circuleren. Zo werkt subversieve creativiteit in het klein: het toeëigenen van het ene visuele idioom om dat in een ander domein geheel opgefrist weer los te laten.
De behoeftigen aan semantische onderbouwing mogen wij doorsturen naar de klassieker op dit gebied: Subculture, the meaning of style van Dick Hebdige, die al in de late jaren ’70 een duik nam in de visuele (kleding-)codes van muziekstrominggerelateerde subculturen zoals de punkers en weer opdook met een fijne combinatie van participatie, analyse en theorie. En met een kikker op zijn hoofd? Had je gedacht.

(Lees meer…)

Het kan natuurlijk zijn dat de gemeentelijke bordenmaker niet wist welk pictogram er bij een popcentrum geplaatst moest worden, omdat een icoontje van een gitaar of drumstel niet voorhanden was en de stickers van dierentuin en museum al opgebruikt waren. Maar daar geloof ik niet in; neen, in dit geval is er duidelijk humor in het spel. Het idee dat elke locatie in de urbane omgeving in kaart gebracht en bewegwijzerd kan worden in een helder en begrijpelijk visueel systeem, keurig ingedeeld in hokjes en categorieën, leidt onherroepelijk tot een tegenreactie vanuit de opvatting dat vrije creatieve broeinesten en locaties voor oefenruimtes en jamsessies juist gebaat zijn bij de mogelijkheid om uit het keurslijf te breken: wèg met de negen-tot-vijf-mentaliteit, we spelen dóór, de hele nacht en trekken ons nergens wat van aan!

Maar grappig genoeg heeft de ironie hier een dubbele bodem.

Historische Bildforschung

Het ISO-systeem van pictogrammen heeft een indrukwekkende geschiedenis en dateert al uit de jaren ’20 van de twintigste eeuw. Ontwerper Gerd Arntz en wetenschapper Otto Neurath wilden met behulp van pictogrammen complexe informatie inzichtelijk maken ten behoeve van iedereen, vooral van de vele ongeprivilegieerden, arbeiders, laagopgeleiden en werklozen die Duitsland rijk was. Dit alles in de geest van verzet tegen sociaal onrecht en opkomend nazisme. De oorsprong van Isotype ligt dus zelf in de wereld van de tegencultuur.
Maar de beeldtaal van Isotype is zo succesvol gebleken dat zij niet meer is weg te denken uit infographics, games, webdesign, logistiek, vervoer, airport-signing en plaatselijke bewegwijzering. Want hoe vergaat het de alternatieve iconografie in de loop van de geschiedenis? Ze wordt opgenomen in de dominerende beeldcultuur, verliest gaandeweg haar tegendraadse karakter en kan tenslotte zelf symbool komen te staan voor de maatschappelijke status quo, voor een wereld waarin alles wat meetbaar economisch nut heeft zijn plek heeft maar waaruit verbeelding, dagdromerij, poëzie en de liefdevolle koestering van het kwetsbare zijn verbannen naar schemerige rafelranden.

Dat was nou nèt niet de oorspronkelijke bedoeling.

Maar goed, die gasten van de Jacobiberg dus, die hebben met gebruik van deze visueel-semantische toolkit, met een bijzonder subtiele ingreep het geloof in de kracht van, en de liefde voor, muziek die je vleugels geeft een zichtbare plek gegeven in de publieke ruimte. Midden op straat! In een keurige wijk!

 

Update

Het popcentrum is verhuisd, nu staat het bord op een rotonde en vliegt het vliegtuig achteruit…

Rotonde Utrechtseweg Arnhem met bord popcentrum Jacobiberg

Deel op