Bovenop de Hulzenberg, in het Bergherbos in Montferland, steekt een houten uitkijktoren boven de bomen uit. Staande op de toren heb je een fantastisch uitzicht en kun je bij helder weer tientallen kilometers ver kijken in alle richtingen. Voorbij het nabije Stokkum is de Rijnbrug in Emmerich duidelijk herkenbaar aan de dubbele pijlers.
Dichterbij in het zuidwesten, priemt de kerktoren van Hoch-Elten op de Eltenberg in de lucht. De Rijn glinstert in het groene land. In de verte is Nijmegen te herkennen, de beboste rug van het Reichswald, en in zuidoostelijke richting kunnen we Arnhem onderscheiden dat voor het Veluwemassief ligt. In het noorden weerkaatst de gouden bol op de torenspits van de Walburgiskerk in Zutphen de zon.
Zo zijn er rondom tal van landmarks en van dorpen en steden te zien. Om de bezoeker te helpen bij de oriëntatie vroeg de eigenaar van de toren, Natuurmonumenten, mij om een panorama te ontwerpen.
Het panorama is net onder het dak aangebracht zodat het het uitzicht niet belemmert. Het bestaat uit 4 panelen van elk 4,5 m lang en 40 cm hoog.
Dit project staat ook in het portfolio op deze site.
Hoe is het ontwerp van het panorama tot stand gekomen?
Dat lees je hieronder.
1. Informatie verzamelen
Bouwtekeningen, foto’s van het uitzicht (onder verschillende weersomstandigheden en in verschillende seizoenen), satellietfoto’s en kaarten van Google maps, reliëfkaarten, zicht- en helderheidskaarten van Buienradar, foto’s van kerktorens en andere landmarks. Wikipedia en vele andere openbare bronnen op internet zijn hierbij nuttige hulpmiddelen.
2. In kaart brengen
Segmentering
Elke zijkant van de toren krijgt een paneel. Daarom is de kaart verdeeld in 4 kwadranten die elk weer zijn opgedeeld in 10 gelijke segmenten van 9º. Dit is een hulpmiddel bij de herkenning van kenmerken in het landschap en om de stap van kaart naar panoramische tekening te kunnen maken.
De toren oriënteren in de kaart
De toren heeft een vierkant bouwplan. De zijden zijn niet noord-zuid geöriënteerd, maar staan in een hoek ten opzichte van de windrichtingen: de vierkante toren is 16,5 º gedraaid t.o.v. het Noorden. Hier moeten we rekening mee houden bij het plaatsen van de toren in de kaart.
Radialen tekenen in de kaart
Radialen geven afstand in km aan (op de afbeelding hierboven zijn een schaalverdeling op de horizontale oost-west-as en een schaalstok rechtsonder te zien). Cirkels met een oplopende diameter helpen de afstand tot het middelpunt (de toren) vast te stellen. De kaart wordt verdeeld in blokken.
Volgens hetzelfde principe worden meerdere kaarten gemaakt; elke volgende kaart is meer ingezoomd, in bovenstaande afbeelding te zien in de rechterkolom.
3. Landmarks aangeven
Landmarks zoals kerktorens en windparken worden in de kaart geplaatst. Hierdoor wordt duidelijk in welk segment ze moeten staan. Na identificatie op de foto’s (zie hieronder) kunnen ze ook op het proefpanorama worden genoteerd.
4. Positioneren van omgevingsfoto’s
Fotoreeksen vormen collages op verschillende schalen. We analyseren de foto’s aan de hand van de eerder gevonden informatie. Dan worden ze gepositioneerd op een proefpanorama dat voorzien is van de 40 segmenten.
5. Testen
Terug naar de toren. Proefjes worden ter plekke getest. Hoe groot moeten de letters zijn? Hoe is de lichtval onder het dak en hoe zorgen we dat het leesbaar is? Welk materiaal en welke techniek is geschikt om te gebruiken? Staal, aluminium, dibond? Laseren, handgraveren, printen? Hoe wordt de ophanging gedaan en hoe beschermen we het materiaal zo goed mogelijk? Technische -, veiligheids- en duurzaamheidsvragen zijn ook ontwerpvragen.
Hoeveel tinten grijs worden er gebruikt en welke landschappelijke betekenis krijgen ze toegekend? En hoe worden die grijstinten dan weergegeven? Met arceringen, een stippenraster of toch anders?
6. Selecteren
Als het proefpanorama klopt, wordt er een definitieve keuze gemaakt van de objecten die herkenbaar op het panorama terecht zullen komen. Niet alles wat in het omliggende land zichtbaar is, is relevant en niet alles wat relevant is, is goed zichtbaar. Aan de hand van enkele criteria wordt er een selectie gemaakt.
Iconografie
Landmarks worden weergegeven als vereenvoudigde grafische elementen. Sommige markeringen, zoals onderscheidende architectonische elementen, zijn afgeleiden van de specifieke vorm om de herkenning mogelijk te maken. Bij andere volstaat een algemeen bekend icoon; historische molens en windmolenparken worden vervangen door symbolen.
7. Eindfase
Finetuning en controle. Aanleveren bij producent en productie.
8. Montage
en eindresultaat.
Meer weten?
Wandelroutes, bezoekersinformatie en alles over de bouw van de toren vind je op de site van Natuurmonumenten.
Op de site van Montferland lees je meer over de omgeving en de uitkijktoren Hulzenberg. En je vindt hier prachtige foto’s.